Được hình thành và phát triển ở Ấn Độ, Phật giáo là một trong nhiều tôn giáo của Quốc Gia này có ảnh hưởng sâu rộng đến các nước khác. Tại đây cũng còn tồn tại nhiều dấu tích của Phật Giáo mà tiêu biểu nhất là các hang động cổ xưa.
Nếu đặt vé máy bay đi Ấn Độ của hãng hàng không Vietnam Airlines, du khách sẽ được khám phá và thám hiểm các hang động Phật giáo ở nơi đây.
Đó là các hang sâu ẩn chứa nhiều điều thú vị, nhiều bí ẩn về lịch sử gắn liền với tôn giáo này.
Khi nhắc đến các hang động Phật Giáo ở Ấn Độ, người ta sẽ nhắc ngay đến hang động Ajanta.
Đây là hang động lớn gồm 30 hang động trong đó có những hang động vẫn chưa hoàn thành, có niên đại từ năm 200 trước công nguyên đến năm 250 sau công nguyên. Các hang này tọa lạc cách Aurangabad 104 km và cách trạm xe lửa Jalgaon 52km. Các hang động được đục thành từ những dung nham núi lửa của Deccan trong một hẻm núi trong rừng của ngọn đồi Sahyadri và được bao quanh bởi một rừng cây tuyệt đẹp. Những hang động này được phát hiện bất ngờ bởi một Đại Uý Quân Đội Anh Quốc, John Smith vào năm 1819, trong khi đi săn.
ẩn giấu trong hang là một cấu trúc kiến trúc, điêu khắc và tranh vẽ tổng hợp. Hai loại cơ bản của kiến trúc Phật Học phong thái tu viện được lưu lại ở Ajanta, Chaitya và sảnh cầu nguyện (hang số 9, 10, 19, 26, & 29) và Vihara (tịnh xá) hoặc tu viện (còn lại 25 hang).
Các hang động ở đây gợi ra một kết cấu hoàn chỉnh về kiến trúc, được xây dựng thành 2 giai đoạn với khoảng thời gian gián đoạn khoảng 4 thế kỷ.
Người ta đã phần nào xác định được niên đại của chúng, đó là:
- Trong giai đoạn Hynayana (Tiểu Thừa) bao gồm các sảnh Chaitya hall (hang số 9 và 10) và 4 Tịnh xá (hang số 8, 12, 13 & 15A).
- Trong giai đoạn Mahayana (Đại Thừa) bao gồm 3 Chaitya (hang số 19, 26, và 29 chưa hoàn thành) và 11 Tịnh xá trang nhã (hang số 1, 2, 4, 6, 7, 11, 15, 17 và 20 đến 24).
Không những vậy, người ta còn phát hiện được các vật điêu khắc trong giai đoạn Đại Thừa hình thành nên một kiểu mẫu điêu khắc tôn giáo chính thức. Trong khi ở các lăng mộ giai đoạn Tiểu Thừa tại hiện trường gần như là các hang rỗng.
Giới chuyên môn còn phân ra các hang khác nhau được đánh dấu theo thứ tự 1, 2, 3…
Trong đó:
-Hang 1, là một trong các tu viện tốt nhất và những bức tranh bên trong nội thất ỡ đây là một trong số những kiệt tác của Ajanta. Khắc hoạ trang nhã hình tượng những vị Bồ Tát (Bodhisattvas) có tên là Padmapani và Vajrapani với những tấm hình khăn trùm đầu tinh vi dọc theo sườn núi, lối vào tiền sảnh. Bức tường một bên của tiền sảnh minh hoạ sự quyến rũ của Mara và pháp thuật tại Xá vệ thành. Những khung cảnh trong truyền thuyết của Kataka như là Shibi Jataka, Samkhpala Jataka,Mahajanka Jataka, và Chapeyya Jataka được minh hoạ trên những bức tường trong hang động.
- Hang số 2, tu viện lặp lại kiểu mẫu tương tự như Hang 1 và cũng rất đáng được thưởng thức với những bức ảnh trên trần nhà. Những bức hình bao gồm rất nhiều kiểu mẫu thiết kế, tranh cuộn, mẫu tô hình học, bức tiểu họa về Đức Phật, giấc mơ của Hoàng Hậu Ma Da, và sự ra đời của Đức Phật, đoàn diễu hành người mộ đạo nữ giới mang trên vai những tặng vật và khung cảnh Hamsa Jataka và Vidhurapandita Jataka.
- Hang 4 và 6 là những tịnh xá hoặc tu viện với những kiến trúc tuyệt diệu.
- Hang 9, 10, 12 & 15A là những đại sảnh Chaitya Hall trong giai đoạn Tiểu Thừa.
+ Hang 10 được phát hiện trong các cuộc khai quật đầu tiên tại hiện trường là một trong những đại sảnh Chaitya Hall ấn tượng nhất của Phật Giáo ở Miền Tây Ấn có niên đại vào khoảng thế kỷ thứ 2 trước công nguyên. Hang này chứa cả hai nhóm tranh cổ và tranh gần đây. Những khung cảnh trong Sama Jataka và Chhaddanta Jataka được khắc họa ở đây.
+ Hang 12 đã bị mất mặt ngoài, là kết quả của việc để lộ nội thất ở sảnh.
+ Trong hang 15A chỉ có những phần trên tường trước còn sót lại.
- Hang 14, 15 & 16: là những tịnh xá trong giai đoạn Đại Thừa.
+ Hang 14 đã được lập kế hoạch với quy mô lớn, nhưng không bao giờ được hoàn thành.
+ Phần mái hiên của Hang 15 hầu hết đã bị đổ. Phía trên lối ra vào là một xá lợi tháp che chắn bởi một mái che hình con rắn. Các hình ảnh Đức Phật xuất hiện trong điện thờ và trên vách sau của đại sảnh.
+ Hang 16 là một trong những tu viện đẹp nhất tại Ajanta. Bên trong sảnh, trên tường là một bức hoạ hóa thân của Nanda (Nan Đà), một người anh em họ của Đức Phật. Những bức tranh khác bao gồm pháp thuật ở Xá Vệ Thành (Sravasti), đoàn diễu hành trên lưng voi, Đức Phật cầu xin bố thí từ vợ và con trai, lần nhập thiền đầu tiên của Thái Tử Tất Đạt Đa, những cảnh trong Hasti Jataka và Maha Ummagga Jataka.
- Hang 17, một tịnh xá có số lượng tranh tường vĩ đại nhất bao gồm một dãy 8 Đức Phật, một tấm bản vẽ đã bị hư hỏng nặng gần hết vẽ Đức Đế Thích Thiên (Indra) đang bay lượn trên mây cùng với một đoàn vũ công của thượng giới, Phi Thiên (Apsara Áp Sa Ra) và những nhạc công, Đức Phật chế ngự Nalagiri, con voi giận dữ điên tiết được thả ra bởi người anh em họ ghen tức của người, Đề Bà Đạt Đa (Devadatta) và những khung cảnh từ những câu chuyện trong truyền thuyết Jataka như là Chhaddanta Jakatam Mahamapi Jataka, Vessantara Jataka, Sutasoma Jataka, Matiposaka Jataka, Sama Jataka, Ruru Jataka, và Nigodhamriga Jataka.
- Hang 19, là một sảnh Chaitya được chế tác hoàn hảo từ đá.
- Hang 20 là một tu viện nhỏ trong đó, lối vào đại sảnh là lối đi bắt buộc dẫn đến đại sảnh mà không có một cây cột nào.
- Hang 21 đến Hang 24 thể hiện những công trình cuối cùng của Ajanta. Đó là tổng hợp tất cả trong nhiều giai đoạn hoàn thành khác nhau.
- Hang 26 là một sảnh Chaitya lớn hơn Hang 19, nhưng mặt khác tương tự về cách sắp xếp và bố cục trang trí.
